Uygarlık pek çok alanda gericiliğe karşı ilerleme mücadelesi veriyor. Uygarlık Birikimine katkı yapan etkinliklerden biri de 13 Nisan’da ABD’nin Indiana Üniversitesi’nde yapıldı. Bilim insanları ve üç kuşak muhabbet elçisi usta sanatçılar, Alevi -Bektaşi kültürünün yüzyıllar boyu dilden dile, elden ele aktarımının sırrını anlattılar.
Füsun İkikardeş
halklailiskiler@aydinlikgazete.com
Türk Halk Müziği sanatçısı Dr. Yusuf Benli, ABD’deki Indiana Üniversitesi (Central Eurasian Studies at Indiana University) Avrasya Çalışmaları Merkezi’ndeki ‘’Post doktora’ çalışması kapsamında bir dizi etkinlik düzenledi. 13 Nisan’da yapılan ‘Alevi Bektaşi Günü’nde 18 panelistin ve 12 sanatçının katılımıyla Alevilik kültürünün kuşaktan kuşağa geçiş tarihi masaya yatırıldı, her yönüyle tartışıldı. Aynı günün akşamında Cem töreni yapıldı, sergiler açıldı. Üniversitede görevli akademisyenlerden biri, o günün yankılarını “İndiana üniversitesi üniversite olalı böyle bir etkinlik görmedi” diye özetledi. Çalışmaya Arif Sağ, Yavuz Top, Erdal Erzincan, Tolga Sağ gibi sanatçılar da destek verdi. Dr. Benli’yle o günü ve amaçlarını konuştuk.
PROF. İLHAN BAŞGÖZ ÖNCÜ OLDU
| Yolunuz İndiana Üniversitesi’ne nasıl düştü? Hangi rüzgar sizi ABD’ye attı?
Bizim köydeki Dedemiz 1980 Çorum olaylarında, babası diri diri fırına atılıp yakılan birisi… Olay 4 Temmuz 1980’de oldu. Mürşitliğinden dolayı adamı yaktılar. Bizim dedemiz, işte o mürşidin oğlu. Benim babam da köyde cemevi yapılması için uğraşan birisi. Olayların da etkisiyle, bağlama sanatçısı olarak doktora ve yüksek lisans tezimde bu süreçler üzerine çalıştım. ABD’ye gitmeme neden olan kişi ise Prof. Dr. İlhan Başgöz’dür. Kendisi 96 yaşında ve halen orada görev yapıyor. O da bizim Dedemiz gibi, pek çok zulüm görmüş ama yılmamış biridir. 58 tevkifatında cezaevine girmiş, bin türlü eziyet çekmiş, oysa iyi bir folklor araştırmacısıydı, Pertev Naili Boratav’ın asistanıydı. Bilimsel çalışmalarını ABD’de sürdürmek zorunda kaldı. Cumhuriyet değerlerine sahip birinin himayesinde bu etkinliği düzenledik, onun da yaşamının taçlandırılması oldu.
ALEVİ ÖĞRETİSİNDE SANAT ÖN PLANDA
| Nasıl bir süreç geçirdiniz?
Köydeki Cem’i çektim, ABD’ye götürdüm. Böyle böyle, bu öğretiyle ilgili bir çalışma yapmak istiyorum, diye başvurdum. Doktora diplomam ve yabancı dil yeterliği de aranıyor. Bunları tamamladıktan sonra bir demo istediler, onu hazırladım, gönderdim. Bilim kurulları bir karara vardı ve doktora üstü bir çalışmayı kabul ettiler. Alevi öğretisinin varlığını sanatla inşa edip taşıdığını iddia ediyorum. Bütün kültürler için geçerli, ama Alevi öğretisindeki fark şu: Sanat ön planda. Saz çalıp şiir yazan çok ciddi bir kadro var. Baskılara karşı ozanlar bu kültürü şiire döküyor. Kültürü şiirleştiriyor. Bunu anlattık.
YAKILIP YIKILDILAR AMA HEP IŞIĞIN PEŞİNDELER
| Bektaşi Gününün akşamı Cem düzenlendi. Cem’in özelliği neydi?
Kuşaktan kuşağa muhabbet geleneği vardır, onu canlandırdık. Birinci kuşakta Yavuz Top, Arif Sağ, ikinci kuşakta Erdal Erzincan, Tolga Sağ, ben, üçüncü kuşakta ise Ersen Varlı, Mercan Erzincan, Ezgi Benli, Can Kalaycıoğlu vardı. Cemde zakirlik yaptık. Dedenin yanına oturduk, dede Çorum’dan, zakir Amasya’dan geldi. Kerbela’dan bugüne bir süreç yürüyor, yakılıp yıkılıyorlar ama yılmadan ışığa koşuyorlar.
‘BU NASIL BİR ŞEY’ DEDİRTTİK
| Amerikalılar şaşırdı mı? Hiç böyle bir şey görmüşler mi?
Müzik işin içine girince, sizin ayaklarınızı yerden kesiyor ve göğe ulaştırıyor. Müziğin büyüleyici gücüyle, kafanızda bir resim çiziliyor. O semahların dönmesi, miraçnamenin okunması, herkesin huşu içinde çalıp söylemesi insanlara “Bu nasıl bir şey” dedirtti. Pervaz bölümünde turnaların kanatlarını açması gibi bir düzen vardı. Biz son 50 yılın, bu kültüre hizmet etmiş en nitelikli insanlarını oraya götürerek biraraya getirdik.
BAĞLAMANIN KENDİSİ UYGARLIK
“Asıl alanım, sazdır. Üniversitede bağlama hocasıyım. Bağlamanın kendisi uygarlık. Yunus Emre’nin şiirinde çeşte ‘kopuz’ olarak geçiyor. Müziğin anası dediğimiz piano sanayi devriminde ortaya çıkmış. Oysa bağlamayı Yunus Emre’yle bile başlatamayız, mutlaka öncesi vardı. Bu konu, araştırmaya muhtaç. Ben daha çok bağlamayla ilgili araştırma yapmak istiyorum. Avustralya’da ya da Afrika’da bağlamayı sırtımıza alıp, heybemizdeki diğer bilgilerle harmanlayıp uygarlık misyoneri gibi bağlamanın taşıdığı misyonu araştırmak istiyorum. Yunus’un kaldığı yerden bağlamayı alıp, uygarlığı kopuzla nereye taşıyabiliriz?”
